Nu de meesten van ons bekend zijn met de inhoud van de Omgevingswet en de bijbehorende kerninstrumenten, wordt het tijd voor de volgende stap: de praktijk. Samen met diverse gemeenten werken wij momenteel aan meerdere omgevingsvisies. We nemen u graag mee in onze ervaringen.
Reset de mindset
De omgevingsvisie geeft sturing aan alle thema’s binnen de fysieke leefomgeving. De ambitie om al deze sectorale beleidsvelden – dus ook het sociale domein – bijeen te brengen en te komen tot integrale afwegingen, is voor gemeenten aanleiding alle beleidsvelden op te trommelen. Denk mee, doe mee! Deze integrale werkwijze is voor veel gemeenten echter een nieuw fenomeen. Het is soms een beetje onwennig, want het vergt een andere mindset van zowel ambtenaren als bestuurders; er moet immers breder worden gekeken dan alleen het eigen beleidsveld.
Een mindset resetten doe je echter niet met één druk op de knop, omdat er toevallig een omgevingsvisie gemaakt moet worden. Dat is een geleidelijk proces. Wij nemen gemeenten aan de hand en helpen ambtenaren en bestuurders om het opstellen van de omgevingsvisie als een eerste stap naar een vernieuwende manier van werken binnen hun organisatie te zien. We gaan gezamenlijk om tafel met ambtenaren uit het sociale en ruimtelijke domein om alle opgaven in het sociale domein met een fysieke component te achterhalen. Wat is de invloed van een dalend leerlingenaantal op maatschappelijk vastgoed? Wat betekent de klimaatverandering (o.a. hittestress) voor kwetsbare groepen en hoe gaan we daarmee om? Kunnen we sporten stimuleren door bewegen in de openbare ruimte aantrekkelijker te maken? Vaak realiseren medewerkers zich niet dat vraagstukken uit het sociaal domein op deze manier (kunnen) ingrijpen op de fysieke leefomgeving en andersom. Op een enthousiaste en aanstekelijke manier creëren wij bewustzijn en stimuleren we een integrale aanpak.
Voorkom participatiemoeheid
Niet alleen binnen de muren van het gemeentehuis wordt gezocht naar een nieuwe manier van werken, ook daarbuiten blijft niet alles bij het oude. Burgerparticipatie krijgt onder de Omgevingswet een belangrijke rol. Dat is voor sommige gemeenten aanleiding om groots uit te pakken; van flitsende fietssafari’s tot interactieve spelshows.
Hoe creatief en goedbedoeld sommige initiatieven ook zijn: wij vinden het belangrijk dat participatie niet zijn doel voorbij schiet. Inwoners van een gemeente willen gehoord worden. Wanneer de input die zij geven uiteindelijk niet zichtbaar landt in de omgevingsvisie en gemaakte keuzes en dilemma’s – en die komt u ongetwijfeld tegen bij het opstellen van een omgevingsvisie – niet ter sprake komen, ligt participatiemoeheid al snel op de loer. En dan is de Omgevingswet nog niet eens in werking getreden…
Juiste middel op het juiste moment
Participatie moet aansluiten bij de belevingswereld van belanghebbenden en bij het stadium waarin een plan of visie zich bevindt. Wij helpen gemeenten en andere opdrachtgevers om de juiste participatievorm op het juiste moment in te zetten. Digitale participatie is bijvoorbeeld heel handig gebleken tijdens de uitbraak van Covid-19, maar is zeker niet zaligmakend. Deze vorm van participatie sluit beter aan bij jongere generaties dan bij oudere generaties. Bovendien is digitale participatie weliswaar succesvol bij het ‘ophalen van informatie’, maar minder geschikt voor een dialoog of discussie.
Fysieke bijeenkomsten blijven dus nodig en participatie blijft altijd maatwerk; het ligt er maar net aan wie op een bepaald moment participeert (inwoners of stakeholders) en in welke fase het proces zich bevindt (is het bedoeld om informatie op te halen of moeten er keuzes worden gemaakt?). Bovendien hangt de mate van participatie af van de rol die de gemeenteraad zich toe-eigent en de rol die zij bewoners/stakeholders geeft. Het antwoord op al deze vragen moet leiden tot een op maat gesneden participatieplan.
Gaat u binnenkort ook starten met het opstellen van een omgevingsvisie? Wij delen graag meer van onze ervaringen met u en denken waar nodig met u mee.